De geschiedenis is volgens de klassieke indeling, vanuit Europees perspectief, ingedeeld in vijf periodes: de prehistorie, de oudheid, de middeleeuwen, de vroeg moderne tijd en de moderne tijd. De prehistorie is kortweg de periode in de geschiedenis voor de uitvinding van het schrift. Deze periode loopt dus van de oerknal tot zo'n 3000 jaar voor Christus. Omdat deze indeling in vijf periodes weinig houvast gaf, wordt in Nederland op scholen gewerkt met de indeling in tien tijdvakken, opgesteld door Commissie Historische en Maatschappelijke vorming van De Rooy.
Elk tijdvak wordt afgebakend door duidelijke jaartallen en kent een drietal kenmerkende aspecten. Naast de tien tijdvakken, is in opdracht van de Nederlandse staat in 2006 door de commissie-Van Oostrom de Canon van Nederland opgesteld. Hierin wordt in vijftig vensters een chronologische samenvatting gegeven van de Nederlandse geschiedenis, die kinderen in het geschiedenisonderwijs moeten leren. In 2020 is een aantal vensters gewijzigd.
De geschiedenis van Nederland lijkt te beginnen met de verschillende menssoorten die in onze gebieden woonden, zoals de Neanderthalers, die leefden in de oude steentijd. Later deed de moderne mens, de homo sapiens, zijn intrede, Het eerste venster in de canon is het venster van Trijntje. Haar overblijfselen zijn het oudste menselijke skelet dat in Nederland gevonden is. Trijntje leefde in de middensteentijd in een stam van jagers-verzamelaars en staat symbool voor het leven in het eerste tijdvak, de tijd van jagers en boeren. Opvallend aan de indeling in de tienvakken en de canon van Nederland, is dat de periode voor het bestaan de mens niet aan bod komt. In schoolboeken wordt de periode in de geschiedenis waarin dinosauriërs leefden, eigenlijk stelselmatig genegeerd, Wellicht heeft dit te maken met het feit dat de geschiedenis van dinosauriërs in strijd is met de Christelijke opvattingen over het begin van het leven op aarde, waardoor de methodeschrijvers op veilig spelen en de geschiedenis laten beginnen op het moment dat de wereld al bevolkt was. De meeste kinderen hebben echter wel een periode waarin ze enorm gefascineerd worden door de machtige dinosauriërs en hoewel iedereen vrij is in wat hij of zij wil geloven, ben ik van mening dat je niet zomaar een deel van de geschiedenis kunt negeren uit economisch oogpunt.
Er zijn diverse kinderboeken verschenen die een duidelijke tijdlijn schetsen. Een ontzettend leuk prentenboek dat op kleuterniveau ingaat op het ontstaan van het heelal en de aarde en ingaat op het ontstaan van leven, is 'Het Hele Soepzooitje' (uitgeverij Gottmer) van Floor Bal en geïllustreerd door Sebastiaan van Doninck. Floor Bal is wetenschapsjournalist en moeder en geeft in dit boek begrijpelijke antwoorden op moeilijke vragen als hoe de aarde begon te bestaan en hoe de mens op aarde kwam. "Het Ontstaan van het Leven" van John Woodward (uitgeverij Lannoo) is een boek boordevol prachtige prenten, die een beeld geven van 700 miljoen jaar leven op aarde. We zien hoe de eerste dieren honderden miljoenen jaren geleden rondkropen op de oceaanbodem en hoe machtige dinosauriërs heer en meester waren op het land, hoe de eerste mensen de ijstijd overleefden en hoe de eerste dorpen ontstonden. De prenten zijn een ware lust voor het oog en zitten boordevol details, die de gefascineerde kijkers zullen blijven intrigeren en het idee geven dat je deel uitmaakt van deze machtige, maar voorbije werelden.
"De Steen en de Tijd" van Rian Visser, met illustraties van Tineke Meirink (uitgeverij Books2download) geeft ook een chronologisch overzicht van de geschiedenis. Het boek begint in de ijstijd, wanneer een zwerfkei vanuit het noorden naar Nederland glijdt. Wanneer het ijs smelt, zetten boeren de steen rechtop en bouwen zij een band op met hun steen. Hoewel de tijden veranderen, blijft de steen staan. Romeinen en ridders komen voorbij, huizen en fabrieken worden gebouwd en uiteindelijk speelt de huidige generatie kinderen in de sneeuw rondom de steen. 150.000 duizend jaar aan geschiedenis, vanuit het oogpunt van een zwerfkei dus. Een ontzettend leuk boek, maar ergens vind ik het toch een gemiste kans dat de steen nooit onderdeel uitmaakte van een hunebed.
De bouw van een hunebed staat daarentegen juist centraal in het prentenboek "Het Grote Bouwwerk", ook geschreven door Rian Visser en verschenen in de serie Terugblikken (uitgeberij Delubas) In de serie Terugblikken is bij elk van de vijftig (oude) vensters van de canon een AVI-leesboek verschenen en van elk tijdvak een prentenboek. "Het Grote Bouwwerk" is het eerste prentenboek in de serie en speelt in de tijd van de jagers en boeren. In het dorpje van Mare zijn de mannen druk in de weer met het stapelen van enorme keien. Niemand wil Mare vertellen waarom ze dit doen, maar als oma sterft, wordt al snel duidelijk waar het bouwsel van keien voor bedoeld is.
In de tijd van de jagers en boeren staat eerst de levenswijze van de jagers-verzamelaars centraal. Deze mensen leefden een nomadisch bestaan en woonden in grotten, tenten en hutten. Ze leefden van de jacht en het verzamelen van bijvoorbeeld bessen. Mannen en vrouwen waren in deze samenleving even belangrijk, omdat zij goed moesten samenwerken om te overleven. De eerste geschreven bronnen die teruggevonden zijn, zijn grottekeningen die de jacht verbeelden. Toen het klimaat begon te veranderen en er voldoende voedsel voorhanden was, verdween de noodzaak tot het nomadische bestaan. De eerste nederzettingen ontstonden, waarin mensen voor het eerst boer werden: Zij gingen hun eigen voedsel verbouwen en hielden dieren. Door het bakken van kleipotten, kon het voedsel zelfs bewaard worden..
In deze periode in de geschiedenis worden vaak drie afzonderlijke tijden genoemd: de steentijd, de bronstijd en de ijzertijd. In de steentijd gebruikten de mensen gereedschappen gemaakt van vuursteen en bot. In de bronstijd werd het gebruik van de vuursteen vervangen door bronzen voorwerpen. Brons is een legering tussen koper en tin. brons is een veel sterker metaal dan koper en bij het gieten ervan kon met vormen maken die onmogelijk uit steen, hout of been gemaakt konden worden .In de nederzettingen werd het nu ook mogelijk om je te specialiseren: sommige mensen zorgen voor voedsel, maakten kleding, bakten potten of hielden zich bezig met het vervaardigen van gereedschappen en wapens.. Voor het vervaardigen van wapens zoals zwaarden, bleek ijzer beter geschikt te zijn dan bros. De periode waarin ijzeren voorwerpen gemaakt werden, wordt dan ook de ijzertijd genoemd. In de nederzettingen werd het nu ook mogelijk om je te specialiseren: sommige mensen zorgen voor voedsel, anderen maakten gereedschappen, kleding of bakten potten.
Elisa van Spronsen schreef het boek "Achter de Jagers Aan" (uitgeverij Zwijsen), met illustraties van Hélèna Jorna .Het boek is geschreven op AVI-M5 niveau en speelt in de tijd van de jagers-verzamelaars. Het is een aantrekkelijk boek voor kinderen vanaf een jaar of 9 die geïnteresseerd zijn in geschiedenis om zelf te lezen, maar ook een leuk boek om voor te lezen in de klas, wanneer de tijd van jagers-verzamelaars aan de orde is. Sol is een meisje dat heel goed voedsel kan verzamelen, maar eigenlijk zou ze ook op jacht willen, zoals haar vriendje Moen. Sol is echter een meisje. Wanneer ze droomt dat haar vriendje in gevaat is, bedenkt ze zich moment en gaat ze achter de jagers aan. Ze komt oog in oog te staan met een grote beer, maar weet uiteindelijk natuurlijk haar vriendje Moen te redden.
Naast prentenboeken en leesboeken, zijn er natuurlijk ook veel informatieve boeken over de prehistorie te koop. Het "Groot weetjesboek over de prehistorie" is een aantrekkelijk informatieboek over deze periode, bordenvol weetjes. Het boek is geschreven door Cécile Benoist en de grappige illustraties zijn van Baptiste Amsaliem, Benjamin Bécue, Hélène Convert en Julie Mercier en is verschenen bij uitgeverij Pelckmans.
Het boek is opgebouwd uit verschillende korte hoofdstukken van één of twee pagina's, met weinig tekst, maar met veel aantrekkelijke illustraties, waardoor het boek vooral voor jonge lezers zeer geschikt is. Alle vragen die je maar kunt hebben over de prehistorie, worden in dit boek beantwoord. Zo leer je alles over de mammoet en de ijstijd, hoe de oermensen vanuit Afrika de wereld veroverden en hun kampen bouwden, wat er allemaal veranderde nadat de mensen vuur leerde maken, welke werktuigen er werden gebruikt in de prehistorie, alles over de jacht, veeteelt en landbouw. Kortom, van het begin van de menstijd tot het ontstaan van de eerste boeren nederzettingen. Ook wordt er link met het heden gemaakt, door uit te leggen wat een archeoloog doet en worden vondsten uit het verleden en prehistorische monumenten besproken. Kortom, dit boek zijn titel eer aan, want het is echt een groot weetjesboek over de prehistorie. Leuk voor thuis, maar zeker ook goed bruikbaar in de klas. De prehistorie is immers een periode die veel kinderen intrigeert en zeker zal bijdragen aan het ontwikkelingen van leesplezier.
Ik het diverse materialen gemaakt die je kunt gebruiken. Klik op een van deze links: